Veel mensen worstelen met ‘nee’ zeggen, omdat ze bang zijn om anderen teleur te stellen of afgewezen te worden. Dat anderen zich gekwetst voelen of zichzelf zelfs schuldig voelen als wel ‘nee’ wordt gezegd. Herkenbaar?
Het feit dat het lastig is om 'nee' te zeggen, heeft meer consequenties dan de 'nee' wel zeggen. Op de korte termijn lijkt het een oplossing, de ander is geholpen en jij voelt je er beter door. Op de lange termijn kan het echter leiden tot veel meer pijn en verdriet vanwege bijvoorbeeld overbelasting omdat je teveel te doen hebt, mensen die over je grenzen heen gaan en geen rekening met je houden, totdat je zo uitgeput raakt dat jij je lichamelijk ziek voelt.
Misschien ben jij een van die mensen die merkt dat je regelmatig over je eigen grenzen heen gaat en door blijft gaan, je overal verantwoordelijk voor voelt en graag de controle behoudt. Misschien heb je moeite met ‘nee’ zeggen of respecteren anderen jouw grenzen niet.
Een regelmatig terugkomende vraag wanneer mensen met stress en burn-out klachten te maken hebben, is "Hoe kan ik mijn grenzen stellen?". Op een of andere manier is het best een klus om duidelijk 'nee' te kunnen en durven zeggen.
Grenzen zijn een essentieel onderdeel in ons leven: ze beschermen ons, geven richting en bepalen hoeveel we van onszelf delen met anderen. Toch is het voor velen onder ons lastig om grenzen te voelen, laat staan dat je deze kunt aangeven of handhaven.
Systemische achtergrond: Loyaliteiten
Vanuit Systemisch Werk zien we vaak dat deze dynamiek ontstaat door een loyaliteit aan een of beide ouders of verzorgers. Misschien moest je als kind zorgen voor harmonie in huis of voelde je je verantwoordelijk voor het geluk van je ouders. Het patroon van jezelf wegcijferen zet zich voort in je volwassen leven, waardoor je moeite hebt met grenzen stellen.
Als je deze dynamiek doorbreekt, ontstaat er ruimte om jouw eigen behoeften en verlangens serieus te nemen. Het voelt bevrijdend om ‘nee’ te zeggen, zonder schuldgevoel. En zelfs al ervaar je schuldgevoel dan overheerst de vrijheid om bewust te kunnen kiezen, in plaats van al 'ja' te hebben gezegd terwijl je 'nee' bedoelde.
Vanuit Systemisch Werk kijken we naar de onderliggende dynamieken die dit gedrag veroorzaken. Vaak ligt de oorzaak in ons familiesysteem: je hebt misschien geleerd je eigen behoeften opzij te zetten om anderen te pleasen, of bent in een rol gegroeid die niet van jou was, zoals de verzorger of vredestichter. Of het ligt zelfs nog dieper en is een familie dynamiek ontstaan die al generaties mee gaat. Want als je niet meegaat en over je grenzen laat gaan, "dan ga je dood".
Stress en burn-out: De wens van gezonde grenzen
Veel mensen die worstelen met ‘nee’ zeggen, zijn bang om anderen teleur te stellen of afgewezen te worden. Soms zelfs de angst niet meer nodig te zijn, dus blijven ze op hun manier helpen zodat het gevoel van waarde te zijn wordt versterkt. Hoe fijn het misschien ook voelt in het begin, de kan dat dit uiteindelijk leidt tot overbelasting is groot, waarbij je steeds meer taken op je neemt totdat je uitgeput raakt.
Het zal niemand verbazen dat als je steeds over je grenzen heen gaat, je jezelf mentaal en fysiek uitput. Het lichaam geeft signalen (zoals vermoeidheid of pijn), maar die negeer je vaak als 'dat hoort erbij' of 'dat gaat vanzelf wel weer over'. De stress stapelt zich steeds meer op, wat uiteindelijk kan leiden tot burn-out.
Leren 'ja' zeggen tegen jezelf
Velen realiseren zich niet dat je onbewust signalen blijkt uit te zenden die uitnodigen tot grensoverschrijdend gedrag. Omdat je altijd 'ja' zegt, gaan mensen hier van uit en vragen het niet eens meer. Of mensen hebben vooral veel commentaar op wat je 'niet goed doet' omdat ze er vanuit gaan dat je toch wel aardig blijft doen of zelfs doorgaat met pleasen. Door in de opstelling jouw plek in te nemen, kun je dit patroon doorbreken.
Door middel van coaching en therapie krijg je steeds meer inzicht in jezelf en wat maakt dat je geen 'nee' zegt. Je leert zelfs gedrag hoe dit anders te doen en toch kan het nog best een klus blijven. Tijdens de opstelling onderzoeken we waar deze dynamiek bij jou vandaan komt. Wanneer je onbewust signalen uitzendt die uitnodigen tot grensoverschrijdend gedrag, bijvoorbeeld door pleasen of overmatig aardig zijn, ontdek je in een opstelling waar dit is ontstaan.
Zodra de heling vanuit jouw familie dynamiek in gang gezet wordt, kun je beter onderscheid maken tussen wat wel en niet jouw verantwoordelijkheid is. Je leert beter voor jezelf te zorgen, waardoor je energie en rust terugkrijgt. Je gaat op je eigen plek staan en voelen waar jouw grenzen zijn zodat 'nee' zeggen niet meer gaat vanuit noodzaak maar vanuit wens.
Het resultaat: Een klant verhaal
Jeanet was verpleegkundige en helaas al een paar keer in de ziektewet terecht gekomen. Ze voelde zich constant uitgeput. Hoe leuk ze haar werk ook vond, het lukte maar niet om volledig te herstellen. Zodra ze weer aan het werk ging om te re-integreren, nam ze al snel te veel werk aan. Ze wilde zo graag dat ze geen ‘nee’ kon zeggen tegen haar collega’s. Ze was altijd bereid om haar werkschema aan collega's aan te passen zodat deze vrij konden nemen of nam zelfs extra diensten aan zodat collega's het minder druk hadden.
Tijdens een opstelling ontdekte ze dat ze onbewust dezelfde rol aannam, die ze vanuit het ouderlijk huis had aangeleerd als oudste dochter. Naast haar huiswerk voor school, kreeg ze ook veel huishoudelijke taken van haar moeder en zorgde ze voor haar jongere broertjes. Niet alleen af en toe oppassen, maar zorgen dat ze aangekleed waren, op tijd op school, eten bij zich hadden, en nog veel meer. Ze was eerder een moeder dan een zus.
Ze deed dit uiteraard uit liefde voor haar moeder. Door dit patroon in te zien en te doorbreken, kon Jeanet leren haar grenzen te respecteren en haar werkbelasting te verminderen. Ze werd daar zo goed in, dat ze ineens wel gezien werd voor de nieuwe functie waar ze al eerder op gesolliciteerd had. De kwaliteiten die ze had ontwikkeld als kind, werden met het bewust grenzen kunnen aangeven dé reden waarom zij de perfecte kandidaat was voor deze functie .
Een oefening voor thuis
Als dit thema bij je resoneert, probeer dan eens deze oefening:
- Vraag jezelf af: "Wat voel ik als ik mijn grens aangeef?"
- Schrijf op waar je vandaag ‘ja’ tegen zei, terwijl je eigenlijk ‘nee’ wilde zeggen. Wat hield je tegen?
- Visualiseer een moment waarop je duidelijk je grens aangeeft. Hoe voelt dat?
Uitnodiging
Het herstellen van je grenzen is een proces. Tijdens een opstelling kun je een van de stappen nemen om te ontdekken waar jouw grenzen zijn overschreden en wat er nodig is om deze te herstellen. Tijdens individuele begeleiding krijg je naast inzicht ook de handvatten en oefeningen om de vaardigheid van 'nee' zeggen eigen te maken. Vaak voelt een 'nee' dan als een opluchting: je kunt eindelijk ademhalen en jouw eigen ruimte innemen.
Herken jij dit thema? En wil je meer inzicht krijgen in hoe je jouw grenzen kunt voelen, stellen en bewaken? Plan een Ont-moet-ing in en samen ontdekken we hoe je beter voor jezelf kunt zorgen en weer in balans komt.